Այն, ինչ տեղի ունեցավ Բաղդադի օդանավակայանում, լոկ ահաբեկչական գործողություն չէր, որի զոհը դարձավ գեներալ-լեյտենանտ  ԻՀՊԿ Ղոդս ստորաբաժանման հրամանատար Ղասեմ Սոլեյմանին՝ վերջին տասնամյակների Մեծ Մերձավոր Արևելքի ռազմա-քաղաքական լեգենդար դեմքերից մեկը, տարածաշրջանում իրանական  պլաների և ծրագրերի հիմնական կազմակերպիչն ու իրագործողը, Արևմուտքի, առաջին հերթին ԱՄՆ-ի հետ,  Թեհրանի հարաբերությունների առանցքային մոդերատորներից մեկը։

Վաշինգտոնի պաշտոնական հայտարարությունը, թե ամերիկյան բանակը Հյուսիսային Սիրիայում թուրքական զինվորական գործողությանը ո՛չ մասնակցելու և ո՛չ աջակցելու որոշում ունի, գործնապես համազոր է թուրքական ներխուժման կամ անվտանգության գոտու ձևավորման գործընթացի կանաչ լույս տալուն։
 

Կենտրոնական հետախուզական վարչության (CIA) 48-էջանոց հույժ գաղտնի զեկույցը, որը պատրաստվել է 1988 թ․ օգոստոսին և որոշ ջնջումներով բացահայտվել 2012-ին, կրում է՝ «Անկարգություններ Կովկասում և ազգայնականության մարտահրավերը» խորագիրը: Չնայած վաղեմությանը՝ զեկույցը ներառում է հետաքրքիր վերլուծություն Արցախյան հակամարտության մասին ԱՄՆ հատուկ ծառայությունների տեսանկյունից:

Սակայն այդ գոհունակությունը փոխակերպվում է խորը ֆրուստրացիայի, երբ ծանոթանում ես հոկտեմբերի 3-ին   Սոչիում կայացած հայտնի «Վալդայ» բանավեճային ակումբի 16-րդ նիստին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի արտասանած ճառին։

ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում կայացած հնագույն քաղաքակրթությունների ֆորումի նախարարական հանդիպմանը Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությունը ուշագրավ երևույթ է, որն իր վրա է կենտրոնացնում մի շարք դիտարկումներ:

Էրդողանը հրաժարվեց նստել Թրամփի սեղանի մոտ, այլ պետությունների ղեկավարների հետ հանդիսավոր ճաշկերույթի ժամանակ, որը ԱՄՆ նախագահը մատուցել էր անցյալ շաբաթ ՄԱԿ-ի կենտրոնում, քանի որ Եգիպտոսի նախագահ Աբդել-Ֆաթահ էլ-Սիսին, որին Թուրքիայի նախագահը ատում է, նստած էր նույն սեղանի շուրջ։ Էրդողանի աթոռը մնաց դատարկ՝ զրկելով նրան ճաշկերույթի ընթացքում Թրամփի ուղեղը լվանալու ոսկե առիթից….

Անկարայում կայացած Թուրքիա-ՌԴ-Իրան միջնախագահական ձևաչափով եռակողմ հանդիպման պաշտոնական հայտարարությունը ոչ միայն հակիրճ է, այլև նույնիսկ անբովանդակ: Նման ամփոփ և որևէ հիմնական շեշտադրում չպարփակող հայտարարությունը կա՛մ ցանկանում է թաքցնել հիմնական բաժինը և ուշադրություն ցրել, և կամ ընդհանուր հայտարարների չգալու դեպքում շրջանցում է տարակարծությունների գոյության փաստը:
Թվում է, որ Անկարայի եռակողմ հանդիպումը երկրորդ հավանականության դեպքն է։

Թրամփը և Բոլթոնը  տարբեր դիրքորոշումներ ունեին ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության գաղափարախոսության հարցերում։ Բոլթոնը միջազգային հարաբերություններում ոչ միայն կոշտ քաղաքականության, այլև ռազմական միջոցների կիրառման ջատագով է, ինչը նա փորձեց կիրառել Իրանի, Հյուսիսային Կորեայի, Վենեսուելայի, Սիրիայի և Աֆղանստանի, անգամ Ռուսաստանի և Չինաստանի նկատմամբ՝ արդարացնելով  քաղաքական «բազե» պիտակը։

Ընթացող ռազմական գործողությունների, որոնք հատկանշվում են թե՛ օդուժի հարվածներով եւ թե՛ ցամաքային տեղաշարժերով, ըստ էության բացատրվում են Սիրիայի տարածքային ամբողջականության Դամասկոսի կողմից հսկողության վերականգնման միտումներով:

Կրոնական օրակարգը առանցքային հանգամանք է ստացել ամերիկյան Կոնգրեսի եւ ԱՄՆ պետքարտուղարության շրջանակներում: Աղոթքի միջազգային հանդիպում, կրոնական  ազատության վերաբերյալ խորհրդաժողով, զուգահեռ` «Միջին Արեւելքի քրիստոնյա համայնքներին ի պաշտպանություն» կարգախոսով կատարվող նախաձեռնություն:

ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի համար արցախյան հակամարտության մասին պատրաստված զեկույցում օգտագործվել էր այնպիսի եզրաբանություն, որը պաշտպանում էր Ադրբեջանի շահերը։  Եզրաբանությունը  բնականաբար միակողմանի էր եւ համահունչ չեր հավասարակշռություն պահպանող միջնորդական առաքելության օգտագործած բառապաշարին եւ ասելաձեւերին։

Հիմնական երկու առումով վերապահությամբ պետք է ընկալել ասվածը. Նախ պիտի նկատել, որ համանախագահների հայտարարությունում նման կետ չի արծարծվում։ Համանախագահները կողմերին կոչ էին արել վերահաստատելու իրենց հանձնառությունը` խստորեն պահպանելու հրադադարը և զերծ մնալու որևե սադրիչ գործողությունից` այդ կարգին դիպուկահարներից և շփման գծի ու միջազգային սահմանին տարվող ինժեներական աշխատանքներից։ Ինչը նշանակում է, որ կոչը հիմնականում նպատակադրում է զսպել ադրբեջանական հարձակողապաշտությունը։

Ամերիկայի Հայ Դատի գրասենյակի գրառման հակազդեցությունը՝ Անկարայի կողմից ոչ միայն պետական առումով, այլև ընդհանրապես քաղաքական-հասարակական մակարդակի վրա մերժելի է` բռնամիջոցի ամենավայրագ դրսեւորման պետականացման հասկացությամբ:

ԵԱՀԿ նախագահ Միրոսլավ Լայչակը մարտի 12-ին ժամանում է Հայաստան: Տարածաշրջանային այցի համատեքստում ԵԱՀԿ նորընտիր սլովակ նախագահը, սակայն, առաջինը Բաքու այցելեց: Վերլուծաբաններն ասում են՝ դա պատահական չէ: Սլովակիայի ներկա կառավարությունը վերջին տարիներին սերտ կապեր ունի Ադրբեջանի հետ, զենքի առևտուր են անում, իսկ Միրոսլավ Լայչակը ԵԱՀԿ նախագահից բացի զբաղեցնում է նաև Սլովակիայի ԱԳ նախարարի պաշտոնը:

Հարկ է ուշադրությամբ հետեւել Վենեսուելայում ծավալվող դեպքերի դինամիկային եւ երբեք չհայտնվել կոնֆլիկտի կողմերից որեւէ մեկի կողքին կամ ազդեցության տակ։ Իսկ որ մեծ տերությունների կամ ռազմական միությունների կողմից կլինի խնդրի մեջ այլ պետություններին ներքաշելու միտում, բացառված չէ։ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության խնդիրն է չհայտնվել Վենեսուելա-Ամերիկա-Ռուսաստան բերմուդյան եռանկյունում, որը կարող է դառնալ երկրորդ Սիրիա։

Այսօրվա դրությամբ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում տարվող բանակցությունները հիմնականում հենվում է միջազգայնորեն ճանացված երկու սկզբունքների վրա՝ ժողովուրդների ազատ ինքնորոշման և պետությունների տարածքային ամբողջականության: Պարոդոքսալ է, որ ի հակակշիռ գոյություն ունեցող պատմական, իրավական ու քաղաքական անհերքելի փաստերի, հայկական կողմը շարունակում է առավելապես հենվել առաջին սկզբունքի վրա, երբ հենց սկզբից պարտավոր էր հավասարապես հենվել նաև երկրորդ սկզբունքի վրա:

«Մեղքի» ավելի մեծ բաժին ունի Եվրոպան։ Այն, որ ասվում է, թե «համաձայնագիրը դեռ չեն վավերացրել նաև ծանրքաշայիններ  Գերմանիան և Ֆրանսիան անկախ Փաշինյան-Մերկել սելֆիների հրավառությունից, և Փաշինյան-Մակրոն երեք աշխատանքային հանդիպումներից ու ինքնամոռաց պարերից Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովին», ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ չարամտորեն արված զրպարտանք, և կամ այդ երկու երկրների ներկա քաղաքական իրավիճակի բացարձակ անտեղյակություն, ինչը քիչ է հավանական՝ նկատի ունենալով ասված «փայլուն» պանֆլետի հեղինակի ստատուս-քվոն։

Հայաստանի արտաքին քաղաքական ուղղությունների մասին «Իրավունք» պարբերականը զրուցել է արտակարգ և լիազոր դեսպան, Հայաստանի դիվանագիտական հիմնադրամի նախագահ Արման Նավասարդյանի հետ: ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի կարծիքով՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության բովանդակությունը ավելի կարևոր է, քան գլխավոր քարտուղարի հարցը:

Հայաստանում դեկտեմբերի 9-ին տեղի ունեցած խորհրդարանական ընտրությունները կարծես թե պետք է տրամաբանական ավարտին հասցնեին «Ապրիլյան հեղափոխությունը»: Սակայն ըստ որոշ փորձագետների կանխատեսումների՝ հակառակ դրան, խորհրդարանական ընտրություններն առաջացրին նոր անկանոն զարգացումների ալիք ինչպես Հայաստանի ներքաղաքական, այնպես էլ արտաքին քաղաքական կյանքում։
 

Դիվանագիտական այդ անսովոր դեմարշը տեղի ունեցավ այն պահին, երբ Թուրքիայի նախագահը ժամանել էր Փարիզ՝ մասնակցելու Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտի 100-ամյակի տոնակատարություններին։ Էրդողանը՝ Էրդողան չէր լինի, եթե ականջալուր լիներ հասարակության մեղադրանքներին իր հասցեին, որպես «ագրեսիվ-նացիոնալիստական պետության ղեկավարի, որն այդպես էլ չի ճանաչել Օսմանյան կայսրության իրագործած հայկական ցեղասպանությունը», և չգնար Փարիզ։

Սաուդյան Արաբիայի հայտնի լրագրող Ջամալ Խաշոգջիի սարսափելի սպանությունը շահարկվում է որոշ երկրների ղեկավարների կողմից իրենց քաղաքական և տնտեսական շահերի համար՝ անտեսելով հանցագործության նողկալի բնույթը: Այս կեղտոտ խաղի հիմնական մասնակիցներն են Սաուդյան Արաբիան, Թուրքիան և Միացյալ Նահանգները:

ԱՄՆ-ի նախագահ Թրամփի անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի տուրնեն Ռուսաստան եւ Հարավային Կովկաս նշանակալի իրադարձություն էր արդի միջազգային հարաբերություններում։ Այս այցը տարածաշրջան, նախ՝ սրբագրում է Վաշինգտոնի այն քաղաքական դիրքորոշումը, համաձայն որի՝ հետխորհրդային Կովկասը, նրա կողմից դիտվել է որպես ռուսական ազդեցության ոլորտ եւ իբր առանձին հետաքրքրություն չի ներկայացրել Միացյալ Նահանգների արտաքին քաղաքականության համար։

27-ամյա վիճարկումից հետո օգոստոսի 12-ին Ռուսաստանի, Ադրբեջանի, Իրանի, Ղազախստանի և Թուրքմենստանի ղեկավարներն ստորագրեցին Կասպիականի կոնվենցիան։  Հայտարարվեց, որ Կասպիականը ոչ ծով է, ոչ էլ լիճ է։ Կասպիականը ծով չէ, քանի որ ներկոնտինենտալ ակվատորիա է և ուղիղ կապ չունի Համաշխարհային օվկիանոսի հետ։ Սակայն իր չափերով, ջրի բաղադրությամբ և հատակի առանձնահատկություններով այն նաև լիճ չէ։

Սլովակյան Dennik N  հեղինակավոր լրատվամիջոցի լրագրող Վլադիմիր Շնիդլ (Vladimír Šnídl)-ը հետաքննություն է իրականացրել այդ երկրի կողմից Ադրբեջանին մեծ տրամաչափի զենք վաճառելու փաստի առիթով՝ նշելով այն հիմքերը, որոնցով Սլովակիայի կառավարությունը հաուբիցների և հրթիռային համազարկերի համակարգերի արտահանման լիցենզիա է տրամադրել։ Դրանք, ըստ լրատվամիջոցի, տարանցել են Իսրայելով և վստահաբար հայտնվել Ադրբեջանում։  Լիցենզավորման որոշումը կայացնում է էկոնոմիկայի նախարարությունը: Ինչպե՞ս են արտահանումն ստուգել անվտանգության ծառայությունները, հայտնի չէ, նշում է Dennik N-ը: Ներկայացնում ենք հրապարակման հայերեն թարգմանությունը:

Աշխարհում եղած միջուկային ռումբերի պաշարները բավարար են, որ երկրագունդը մի քանի անգամ պայթեցվի։ Այստեղ հարց է առաջանում, իսկ ինչո՞ւ են պետությունները ձգտում ստեղծել միջուկային զենք։ Պետությունները փորձում են ձեռք բերել միջուկային զենք, քանի որ այն հնարավորություն է ընձեռնում անձեռնմխելի սարքել սեփական սահմաններն ու անկախությունը։ Այսինքն՝ X երկիրը չի հարձակվի միջուկային զինանոց ունեցող  Y-ի վրա, քանի որ կարող է հետևել կործանարար հակահարվածը։