Այն, ինչ տեղի ունեցավ Բաղդադի օդանավակայանում, լոկ ահաբեկչական գործողություն չէր, որի զոհը դարձավ գեներալ-լեյտենանտ  ԻՀՊԿ Ղոդս ստորաբաժանման հրամանատար Ղասեմ Սոլեյմանին՝ վերջին տասնամյակների Մեծ Մերձավոր Արևելքի ռազմա-քաղաքական լեգենդար դեմքերից մեկը, տարածաշրջանում իրանական  պլաների և ծրագրերի հիմնական կազմակերպիչն ու իրագործողը, Արևմուտքի, առաջին հերթին ԱՄՆ-ի հետ,  Թեհրանի հարաբերությունների առանցքային մոդերատորներից մեկը։

Քաղաքական դեպքերի զարգացումը կասկած չի թողնում, որ սկսվող տարին ավելի «բերքառատ», ավելի «արդյունավետ» է լինելու Անկարայի զավթողական նկրտումերի ուղղությամբ։ Արդեն մի քանի տարի է, որ նա  մասնակցում է Լիբիայի տարածքում ընթացող ռազմական գործողություններին։ Կարելի է վստահաբար ասել, որ շուտով Թուրքիան միջերկրածովյան ավազանում կունենա երկու ռազմական կոնֆլիկտ, մեկը Սիրիայում, մյուսը՝ Լիբիայում։ Ինչու՞մն է խնդրի էությունը։

Մենք նախիջևանյան շատ մեծ խնդիր ունենք, այնտեղ տեղի է ունենում թուրք-ադրբեջանական շատ ակտիվ միլիտարիզացիոն կուրս. և՛ ռազմական տեխնիկա, և՛ զինուժ է հավաքվում, այնտեղ տարին մի քանի անգամ զորախաղեր են տեղի ունենում, այնտեղ, վերջին հաշվով, Ադրբեջանի երկու տիեզերական կայաններից մեկն է գտնվում, որը հետախուզական աշխատանք է կատարում, և Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ մեծ դեր ունեցավ բացասական առումով:

2019թ. հոկտեմբերի 17-ից Լիբանանում անսպասելի բռնկված սոցիալական բողոքի ցույցերը մի քանի օր անց վերածվեցին կառավարության հրաժարականի պահանջի, իսկ արդեն նոյեմբերի կեսին հստակ երևացին միջազգային դերակատարներն ու տարածաշրջանային լարվածության նոր օջախի հիմքերը: Լիբանանի ներքին խնդիրների վերաբերյալ հայտարարություններ և իշխանության հասցեին խիստ կոչեր են հնչեցնում ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի, ՄԱԿ-ի, ԵՄ-ի և շատ այլ երկրների ու միջազգային կառույցների ղեկավարներ, մինչդեռ այն, ինչ առաջին հայացքից անակնկալ սկսվեց ու օրերի ընթացքում թափ հավաքեց Մերձավոր Արևելքի՝ մինչև այժմ կայուն այդ երկրում, նախևառաջ պայմանավորված է Լիբանանի հարևանների կոնկրետ ծրագրերով:

Այն, ինչը փաստաթղթի տեսք ստացավ 2019թ. հոկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատում, սկսել է քննարկվել ավելի քան 100 տարի առաջ: Հայոց ցեղասպանության իրագործման տարիներին ամերիկյան Կոնգրեսն արդեն իսկ քննարկել և դատապարտվել է այդ ոճիրը, իսկ հետագա մեկ դարի ընթացքում ամերիկացի կոնգրեսականների սեղանին Հայոց ցեղասպանության ճանաչման բանաձևը հայտնվել է 12 անգամ:

ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի կողմից Հայոց ցեղասպանության բանաձևի ընդունումը առաջին հերթին ԱՄՆ Հայ Դատի համակարգի և հատկապես Վաշինգտոնի գրանսենյակի երկարատև ու հետևողական աշխատանքների արդյունքն է։ Բնականաբար, կա նաև քաղաքական ժամանակահատվածի գործոնը, հատկապես Վաշինգտոն-Անկարա հարաբերություների ներկա համապատկերը, միջին արևելյան տարածաշրջանում շահերի բախման որոշակի կետերն ու հատկապես Սիրիայում վերջին ռազմական գործողությունների համատեքստը նկատի ունենալով։

Վաշինգտոնի պաշտոնական հայտարարությունը, թե ամերիկյան բանակը Հյուսիսային Սիրիայում թուրքական զինվորական գործողությանը ո՛չ մասնակցելու և ո՛չ աջակցելու որոշում ունի, գործնապես համազոր է թուրքական ներխուժման կամ անվտանգության գոտու ձևավորման գործընթացի կանաչ լույս տալուն։
 

Սակայն այդ գոհունակությունը փոխակերպվում է խորը ֆրուստրացիայի, երբ ծանոթանում ես հոկտեմբերի 3-ին   Սոչիում կայացած հայտնի «Վալդայ» բանավեճային ակումբի 16-րդ նիստին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի արտասանած ճառին։

ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում կայացած հնագույն քաղաքակրթությունների ֆորումի նախարարական հանդիպմանը Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությունը ուշագրավ երևույթ է, որն իր վրա է կենտրոնացնում մի շարք դիտարկումներ:

Իսրայելի վարչապետը խորքում արձագանքել  է Թուրքիայի  նախագահի հայտարարությանը, որտեղ Իսրայելը մեղադրվում էր Գազայում արաբների նկատմամբ Հոլոքոստ իրականացնելու համար: Իսրայելի վարչապետի հակազդեցությունը չուշացավ։ «Իսրայելի մասին ստեր տարածողը, սեփական երկրում քրդեր կոտորողը եւ հայ ժողովրդի սոսկալի կոտորածը ժխտողը, չի կարող  եւ չպետք է դասեր տա Իսրայելին. Էրդողան, վերջ տուր ստերիդ», ասել էր Նեթանյահուն։

Ադրբեջանի ՊՆ-ն մասնավորապես ասել է. «Կարծում եմ, որ մենք՝ զինվորականներս, չպետք է խոսքակռվի մեջ մտնենք: Մեր պարտականությունն է մարտնչել, և մենք մեր խոսքն ասում ենք մարտի դաշտում: Հենց այնտեղ պարզ կլինի, Փաշինյանը պատասխան կտա՞ իր խոսքերի համար, թե՞ ոչ»: Զաքիր Հասանովի այդ սպառնալիքներին արձագանքել է ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը:
 

Դիվանագետի խոսքով, ողջ արտաքին դոկտրինը այս տարիների ընթացքում կառուցել ենք երեք խնդիրների շուրջ, Արցախյան հարց, Ցեղասպանություն և հայ-թուրքական հարաբերություններ, իսկ սա սխալ է մոտեցում է, դիվանագիտությունը պետք է մտնի մեր կյանքի և  պետության կառավարման բոլոր ոլորտներ, մենք պետք է աշխարհի հետ հարաբերվենք նաև մեր մշակութային դիվանագիտությամբ, իսկ մենք փոխարենը ի՞նչ ենք անում, վերցնում և փակում ենք համապատասխան կառույցը։

Հետխորհրդային շրջանում նախկին խորհրդային հանրապետությունները կանգնեցին մի շարք խնդիրների առջև։ Տնտեսական և սոցիալական հարցերի սրացմանը զուգահեռ արդիական դարձան տարածքային վեճերն ու սահմանային անճշտությունները հարևան երկրների միջև։ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո նախկին խորհրդային երկրները դարձան այն սահմանների իրավահաջորդները, որոնք  նախկինում սահմանվել էին նախկին խորհրդային հանրապետությունների համար։

Տավուշի մարզի հյուսիսային հատվածում հայկական զինյալ ուժերի իրականացրած գործողության իբրև արդյունք 140 հեկտար տարածք ազատագրվել է և անցել հայկական ուժերի վերահսկողության տակ։ Գործողությունը եղել է հակադարձություն, երբ Ադրբեջանի սահմանապահ ծառայության ստորաբաժանումները փորձել  են միջդիրքային տարածքում առաջանալ և նոր բնագիծ զբաղեցնել «Բաբաքյար» կոչվող լեռան շրջակայքում։ Առաջին իսկ ընկալումով փաստորեն  գործնական տեսք  է ստացել ՀՀ պաշտպանության նախարարի հայտարարած  «նոր պատերազմ՝ նոր տարածքներ» բանաձևը։